Teknolojinin olmadığı yıllarda çocukların en önemli eğlencesi oyun ve oyuncaklardı. Çocuklar kadar yetişkinlerin de kendine has oyunlar ürettiği yılları geride bıraktık. Haberimizde teknolojinin olmadığı yılların eski çocuk oyunlarını bulacaksınız.
Yozgat gibi Anadolu şehirlerinde teknolojiden yoksun yıllardan günümüze gelmeyi başaramayan ancak çocukların hayallerini süsleyen oyunları Çamlık Gazetesi olarak sizler için derledik. Eski çocuk oyunları, yetişkinlerin dost sohbetlerinde köy odalarında oynadığı köy seyirlik oyunların renkli detayları haberimizde.
Çocuk oyunları ve köy seyirlik oyunları vardı
Uzun yıllar önce radyonun belli belirsiz anımsandığı, telefonun lüks olduğu, televizyonun henüz olmadığı dönemlerde yaşayan kişiler iyi bilirler ki, çocuklar kendi oluşturdukları oyun ve oyuncaklarla eğlenerek zaman geçirmeye çalışırlardı. Yetişkinler de uzun kış gecelerinde eğlenecek etkinlikler bulma peşindeydiler.
Bunların sonucunda birbirinden güzel çocuk ve yetişkin oyunları ortaya çıktı. Çocuklar mahalle aralarında çeşitli oyunlar oynar, yetişkinler de özellikle düğünlerde ilginç gösteriler düzenler ve hem kendilerini hem de çevrelerindekileri eğlendirirlerdi. Bu nedenle Yozgat’ta oynanan oyunları iki başlık altında toplayabiliriz: çocuk oyunları ve köy seyirlik oyunları.
Köy seyirlik oyunları köy düğünlerinde yaşatılıyor
Günümüzde teknolojinin hızla yaygınlaşmasının bir sonucu olarak kitle iletişim araçlarının çoğalması insanların eğlenceye bakış açısını değiştirmiş ve bunun sonucunda geleneksel oyun kültürü unutulmaya yüz tutmuştur. Her ne kadar yetişkinlerin “köy seyirlik oyunu” dediğimiz gösterileri köy düğünlerinde sergilenmeye devam etse de bu oyunlar da eski önemini yitirmiş bulunmaktadır. Halk kültürümüzün önemli ögelerinden birisi olan bu yöresel oyunlarımızın unutulmaması oldukça önemlidir. İşte bu yazıda onları size tekrar hatırlatmak amaçlanmıştır.
Çocuk oyunlarını ele alırken her yörede yaygın olan ve tüm ülkece bilinen saklambaç, körebe gibi oyunlara değinmedik.
Şimdi hep beraber yöresel oyunlarımıza bakalım.
Bilye (Misket) Oyunu
Bilyeler, genelde değişik renklerde camdan oluşan küre biçiminde nesnelerdir. Mermerden olanları da olsa da cam olanları daha çok yaygındır. Ülkemizin farklı yörelerinde değişik biçimde oynanan türleri bulunmaktadır: Kuyu, dizmece, kovalamaca, zehirli kuyu, şap, çukur, tumba, üçgen, karış, cımbı, doğurtmaca bunların başlıcalarıdır. Bilye, en az iki kişi ile oynanır. Oyunun amacı, genellikle eldeki bir misketle diğer misketleri vurmaktır. Her oyuncu kendisine atış için bir bilye belirler. Farklı adlarla anılan bu bilyeye Yozgat yöresinde aşık oyunundaki gibi “enek” denir. En yaygın oynanan misket türleri “kuyu” ve “üçgen”dir.
Bu yazıda kuyudan bahsedeceğiz.
Kuyu Bilye Oyunu
Öncelikle oyuncular oyunun kurallarında anlaşırlar. Oyunu kazanmak için kaç sayı gerektiğini belirlerler. Bunun için kesin bir kural olmamakla birlikte bu sayı genelde 12’dir.
Bilye oyununu oynamak için düz bir alan bulunmalıdır. Bu alanın bir yerinde 3-4 cm derinliğinde küçük bir kuyu kazılır. Kuyudan birkaç metre öteye bir çizgi çekilir. Enek bilyesini alan oyuncu bu çizgiye gider. Elindeki bilyeyi kuyuya sokmak amacıyla atışını yapar. Bu aynı zamanda oynama sırasını belirlemek için de yapılır. Kuyuya en yakın atan oyuncu, ilk oynama hakkını kazanır. Eğer bu atışlarda bir bilye ötekine çarptıysa atışlar yeniden düzenlenir ve önceden alınmış sıralar geçersiz olur. Sonra yeniden çizgiye gidilip bilyeler bir kere daha atılır.
Bilyesini çizgiden doğrudan çukura sokan 12 sayı kazanmış olur ve oyunu kazanır. Ancak bu çok zor gerçekleşen bir durumdur.
Atışlar tamamlandıktan sonra kuyuya en yakın bilyesi olan oyuncu oyuna başlar. Bilyesini kuyuya girdirmeye çalışır. Eğer bunu başarırsa bir sayı kazanır ve kuyu çevresinde bir karış atarak rakip oyuncunun bilyesini vurmaya çalışır. Vurduğu takdirde karşılığında bir sayı daha kazanır ve diğer bilyeleri vurmayı sürdürüp yeni sayılar elde eder. Rakibin bilyesine denk gelen her atış yeni bir sayıdır. Vurmayı başaramazsa sıra kuyuya en yakın bilyesi olan ikinci oyuncuya geçer. Bir oyuncunun diğer oyuncunun bilyelerini vurmaya hak kazanması için öncelikle bilyesini kuyuya girdirmesi gerekir. Böylece oyuncular sırasıyla oyunlarını sürdürürler.
Yozgat ve yöresinde oldukça çeşitli çocuk oyunları oynanır. Bunların pek çoğunun başka yörelerde de oynandığı görülmektedir. Bu tabii ki de kentler arası kültür alışverişinin doğal bir sonucudur. Ama yine de bazı yörelerin kendine özgü tipik oyunları bulunmaktadır. Bu yazıda çokça yaygın olan oyunlara değil daha çok yöresel niteliği daha fazla olan oyunlara değinilmiştir.
