Tamah, mal toplama, biriktirme hırsıdır. Cimrilik ise, harcanması gereken yerde para harcamaktan kaçınmaktır.
Cimriliğin içinde tamah da vardır... Zengin olmak başka, mala muhabbet başkadır. Tamah, mala muhabbettir. Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Sakın tamahkâr olmayın! Tamah, fakirliğin tâ kendisidir.)
Din büyükleri buyuruyor ki:
“Harcamanı gelirine göre yap, tâ ki yoksulluk ateşi sana yol bulamasın.
Elinde olanla yetin, çünkü kanaat ikinci zenginliktir.
Sakın açgözlü olma. Çünkü sana yük olacak şey nerede olsa yetişir...
Tamahkâr, açgözlü insan, tamah zincirine bağlanmış ölüye benzer.
Kalpteki tamah, kalbi mühürler, mühürlü kalp de ölüdür. Mümin tamahkâr olmaz; nefsinin şehvet ve arzularına uymaz. Kanaatkâr kimse, iktisat da ederse, tamahkârlıktan kurtulur.”
* * *
Tamahkâr adamın biri, bir kuş yakalar. Kuş ona der ki:
- Beni ne yapacaksın?
- Kesip yiyeceğim.
- Ey kişi! Deve yedin doymadın, sığır yedin doyadın, koyun yedin doymadın.
Benim bir lokmacık etim mi seni doyuracak?
Şuncacık etim ne karın doyurur, ne de bir derde deva olur.
Beni bırakırsan sana üç mühim nasihatte bulunurum.
- Peki, beni ikna ettin. Nasihatleri söylersen seni bırakırım.
- Ancak; birini elinde iken, ikincisini şu ağaca konunca, üçüncüsünü de karşı tepeye varınca söylerim.
- Peki kabul, birinci nasihatini söyle!
- Elinden çıkan şeyin hasretini çekme!
- İkincisi ne?
Kuş, ağaca konunca der ki:
- Olmayacak şeye inanma!
- Üçüncü nasihati söyle! Kuş karşı tepeye varınca şöyle der:
- Sen ne ahmaksın, benim kursağımda ellişer gramlık iki tane inci vardı. Beni kesseydin, bu incilere malik olacaktın.
İnci sözünü duyar duymaz, tamahkâr, hemen oraya yıkılıp kalır.
Eyvah diyerek dövünmeye başlar. Sonra der ki:
- Haydi üçüncüsünü söyle!
- Sen iki nasihati hemen unuttun. Üçüncüsünü söylesem ne faydası olacak?
- Söyle belki bunu unutmam.
- “Elden çıkan şeye üzülme” dedim, beni bıraktığına üzüldün, “Olmayacak şeye inanma” dedim.
Etimle, kemiğimle, 100 gram gelmezken, kursağımda elli gramlık iki tane inci olduğuna inandın.
- Üçüncü nasihati söylemeyecek misin?
- Ahmağa nasihat kâr etmez. Tamah, insanı kör ve sağır eder.
Hakikati görmeye mâni olur...