Allahüteâlâ, yerlerde ve göklerde bulunan mahlukları düşünerek ibret alanları sever.
Sevgili Peygamberimiz buyurdular ki; (Allah’ın kullarından Allah’a en sevgili olanlar; Güneş’i ve Ay’ı gözleyenler, Allah’ın kullarını Allah’a sevdirenler ve Allah’ı da kullarına sevdirenlerdir.)
Her şeyi bir intizam ve düzen içinde yaratan Allahüteâlâdır. Cenâb-ı Hakkın varlığını, kudretini gösteren olayları inceleyen kimsenin imanı kuvvetlenir. Rabbimizi tefekkür, dört türlü olur:
1. Allahüteâlânın mahluklarındaki güzellik ve faydaları düşünmek, Ona inanıp Onu sevmeye sebep olur.
2. Onun vadettiği sevapları düşünmek, ibâdet yapmaya sebep olur.
3. Onun bildirdiği azapları düşünmek, Ondan korkmaya, kötülük etmemeye, günahtan kaçmaya sebep olur.
4. Onun nimetlerine, ihsanlarına karşılık, nefsine uyarak günah işlediğini, gaflet içinde yaşadığını düşünmek, Allah’tan utanmaya sebep olur.
Tefekkür ettiğimizde, ibret alacağımız şu hususlara bir bakalım:
1. İnsanlar, büyük bir süratle fezada tek başına dönmekte olan, içerisi ateş dolu yuvarlak bir gezegen üzerinde, sırf yer çekimi kuvveti ile kalarak yaşaması ne büyük bir olaydır. Dağlar, taşlar, denizler, canlı varlıklar, bitkiler nasıl bir büyük kudret sayesinde meydana gelebilmektedir.
2. Güneş, en yüksek ısıyı sağlar ve bitkilerin yetişmesini, bazılarının içinde ise, kimyevi değişiklikler yaparak, un, şeker ve daha başka maddelerin meydana gelmesini temin eder.
3. İnsan, kendi vücudunun ne muazzam bir fabrika ve laboratuvar olduğunun farkında değildir.
Halbuki, yalnız nefes alıp vermek bile büyük bir kimya olayıdır.
4. Sindirim sistemi ise sanki bir fabrikadır. Ağızla alınan gıda maddeleri ve içecekler, mide ve bağırsaklarda parçalanıp öğütüldükten sonra, vücuda faydalı kısmı, ince bağırsaklarda süzülerek kana karışmakta ve posası dışarı atılmaktadır.
5. İnsanın vücudunda çok karışık formüllü maddeler imal eden, türlü türlü kimya reaksiyonları meydana getiren, analiz yapan, tasfiye eden ve zehirleri yok eden, yaraları tedavi eden, mikroplarla mücadele ve onları yok etme sistemi de mevcuttur.
6. Kalp ise, hiç durmadan işleyen muazzam bir pompadır. Bütün bu maddi mükemmellik yanında anlama, düşünme, ezberleme, hatırlama, hüküm ve karar verme gibi çok muazzam, manevi kudretler de bulunmaktadır. Bu kudretlerin kıymetini ölçmek, insanlar için imkânsızdır. Demek ki, insanın bedeni yanında bir de ruhu mevcuttur.
Ancak şunu da hiç unutmamalıyız ki, canlı-cansız bütün varlıklardaki bu nizamı inceleyerek, bir yaratıcının bulunduğuna inanan kimse, Peygamberimiz Muhammed aleyhisselâmın bildirdiklerinin hepsine inanmadıkça Müslüman olmaz.